MBRETI I ÇOLES (TRIPTIK)

Resmi Osmani

Nuk ka asgjë më fantastike se sa realiteti. – Dostojevski

1
Unë jam mbreti!
E them për ju që s’më njihni. Jo një mbret dosido, por Mbreti i Çoles!Kurora ime mbretërore, është kjo kapele e vjetër, e zgjyrosur, strehëthyer që se heq nga koka as ditë as natë. Shiheni pallatin mbretëror dhe po deshët mos u mrekulloni me bukurinë dhe madhështinë e tij: teneqe, llamarina të ndryshkura, patavra drrase nga arkat e flakura, mbulesë plastmasi, ku shiu i bie trumpetës dhe dielli ndez saçin. E kam ndërtuar vetë, me këto duar. Ka nje kthinë për nevojtore, me një gjysmë fuçie për ujë, pastaj një çatma kompensato, që ndan nevojtoren nga dhoma e vetme: e gjumit, e pritjes dhe e ndënjjes, gjithë e gjithë 2×2 metro dhe e lartë sa hyj i përkulur. Shtrati mbretëror që mezi më nxe, i sajuar mbi arka, dysheku, një mrekulli me shtresë kartoni, mbulesa dy batanije të leckosura,ku flihet mrekullisht . Si derë shërben një fletë e vjetër çadre, që e kam lidhur me tela. Orenditë: në një cep, froni mbretëror, nje karrige plastmasi blu me tri këmbë, një stol i vogël që shërben sy tryezë për të shtruar mëlmesat e shijshme, mbi të shishet e ujit,një kusi e vogël alumini për gatim, e nxirë nga zjarri. Dritë më bën shandani i filxhanit pa bisht me vaj dhe fitil pambuku. I vetmi zbukurim, e vendosur mbi shtrat, është korniza me ikonën e Shën Marisë me Jezusin fëmijë në gjunjë . Oborri i pallatit mbretëror është i stolisur me pellgje, llonxha e pellgaçe, që në dimër mbushen me ujë të amullt dhe në verë me pluhur e ndyrësira. Në perëmdim, ca më larg,më rrinë përballë pallatet shumëkatëshe, më tej, valët e detit lëpijnë rërën e plazhit.
Si e kam emërin? E ç’ju duhet! Para se të shpallesha mbret, më thërrisnin Zhelan, dhe rrugaçët kur më shihnin, më gjuanin me gurë:hya zhelan! Nuk kam as letër-njoftimi, as pasaportë, nuk gjendem në defterët e gjendjes civile.Nuk egzistoj si të isha njeri-hije. Jam askushi. Një askush mbret!
Unë, mbreti, mos pandehni se kam lindur si princ trashëgimtar në fron. Jo. E kam fituar me shpatë.E kam paguar me një sy të handakosur, që thuajse ka humbur shikimin dhe dy dhëmbë të thyer. Mbreti i mëparshëm i Çoles, e kishte ndënjien në tunelin e një pallati përballë meje.I dukej vetja jo dosido, po një mbret-luan! Kur pa që një shtetas i tij, i mbretërisë së leckamanëve, unë, guxova e ngrita, pallatin tim të teneqejtë, e mori për karshillëk. Me madhështinë dhe hirin e tij mbretëror, ja behu ditën më drekë,më tha që ishte ndërtuar pa lejen dhe izën e tij, prandaj urdhëri qe i prerë: të shporresha dhe pallati sekuestrohej dhe bëhej i tij. Ishte me i ri nga mua. Mjekër e flokëgjatë, qelbej era gjiriz. I thashë të shihte hallin e tij. Ai ishte mësuar që kurkush të mos ia bënte fjalën dy. Mu turr sipër që të më merrte shpirtin. Por dy duar për një kokë. Nga grushti që më dha në fytyrë,pështyva gjak dhe dy dhëmbë të thyer. Ahere hyra Brenda dhe mora shpatën: një binar dërrase katërqosheli, ndoca dy metro i gjatë. Me sa më hanin krahët, i sëllova një goditje në sup që e zuri edhe në qafë.Pingërroi si derri kur e therin dhe u plandos në shesh. Ahere i hyra me shkelma, bjerë e bot, ku të dhemb e ku të ther, brinjëve në lukth, në kërcinj,sa u zgërlaq.I ra të fikët. Thashë se mos e kisha vrarë. Mos! Hapu dhe të hy! I hodha një kovë me ujë në kokë. Desh e mira u përmend dhe u hoq zvarrë – zvarrë, mori për nga kishte ardhur pa kthyer kokën pas. Ngjarja bëri bujë në principatën e Çoles, që mbreti i tyre kishte rënë në usta dhe nuk mënuan të vinë, të më shohin, njohin e përshëndesnin shtetasit: lipsarë, endacakë, leckamanë,pijanikë, të droguar, ca zuska e ca zuzarë të bardhë e të zez. Më thanë se më njihnin për mbret të tyre dhe t’i pranoja dhe t’i merrja në mbrojtje si shtetas të mi! Nuk e kisha menduar se mund të ishin aq të shumtë.
Nga ajo ditë unë jam mbreti i Çoles.
Nuk jam kushedi i pasur,si kushërira ime Elisabeta mbretëresha e Anglisë, apo kusheriri Karl Gustavi i Suedisë(se ne mbretërit të gjithë biem kushërinj me njerjatërin),por gjene s’duhet të ankohem. Bashkia e qytetit, më ka lidhur një ndihmë dy mijë e pesëqind lekë në muaj, kësaj i kanë vënë një emër të madh: asistencë sociale. Nuk është pak. Sos e tepron! I takon të shpenzoj tetedhjete lek në ditë, nga këto gjysma për të blerë bukë. Harxhet e muajit i psonis në një shitore te pallatet, ngarkohem sa s’i mbaj dot: një shishe vaj, një pako sheqer, një qeskë kripë dhe një pako me kafe elbi. Janë boll për gjithë muajin,e ç’i duhyen robit më shumë? Mjaftueshëm sa për të mbajtur frymën, më shumë të dhjamosin e bëjnë dëm për shëndetin.Vaktet e mi, janë një gosti e vërtetë mbretërore që kushdo mund të ma ketë zili. Mëngjesi një kafe elbi, që e ziej në një kanoçe. E pi me pak sheqer, më shijon për kiamet! Pa afron dreka dhe nis e më ther lukthi. Ngroh ujin në tenxhere dhe përshesh bukën, e përvëloj, ca pika vaj,për kripë s’ka nevojë, e ka vetë buka dhe ushqimi gati.Unë i them kaçamak, apo përshesh me ujë, po ti shtosh vaj ulliri dhe djathë ajo quhet papare, por ky është luks i tepërt, u takon buzëhollëve.Ha gjysmën, le dhe për darkë. S’ka ushqim më të mirë se ky për mua që dhëmballët më janë rrafshuar, e përtyp ngadalë me nullëza. Qëllon që tryeza pasurohet me ushqime të zgjedhura që kushdo mund ti lakmojë. Dal në breg të detit, kur uji tërhiqet nga zbatica, në rërë mbeten ca gaforre të vogla, që u thonë gërthëla, dhe guacka që brenda kanë tul. I mbledh. Me gaforre bëhet një supë që ta mbash në gojë. Ashtu të ziera, veshtullore e të buta, i gëlltis pa përtypur.
Guackat, i hap me majë të thikës dhe u ha atë pak tul që kanë. Më kanë thënë që janë të shëndetshme e plot me vitamina. Ka edhe më. E le mënjanë qibrën mbretërore dhe mbrëmanet, u bëj një krehje shitoreve të pemëve. Në koshat e të hedhurave, gjej ndonjë mollë, portokallë apo pemë të tjera që kanë nisur të kalben. Mbush qeskën me to, i laj, i pastroj nga kalbësira dhe paçka që bien era myk,ëmbëlsoj vaktin pas kaçamakut. Më e madhja që mund të më gjejë, është një heqje barku, por kjo nuk ndodh se lukthi im është mësuar. Lere kur gjej ndonjë limon, feja vetë, për supën e gaforreve.
Në një qytet të madh, e kotë të ankohesh, njeriu nuk shuhet nga uria!
Limerët e mi janë edhe kazanët e hedhurinave(s’ma nxë goja ti quaj të plehrave,siç kam dëgjuar që u thonë deputetët), që gjenden në principatën time. Provova dikur të gjeja në ato miniera, ca plaçka që edhe mund ti shisja për të nxjerrë ndonjë lek, por isha i vonuar.Atyre u kishin dalë zotërit. Qenë më të rinj se mua. Më thanë të largohesha me hir, në mos do të pendohesha që kisha lindur. S’ke ç’bën, të fortit hapi udhë, kështu ka qenë gjithënjë. Pasi kanë mbaruar punë romët dhe qentë, bëj një kalim. Aty kam gjetur një furnelë të vogël gazi nga ato që u thonë gaziqe,blej ndonjë bombolë dhe me të bëj kafen dhe gjellët. Shpesh gjej edhe tesha, pantallona,e veshje të tjera, aty kam gjetur këpucët që kam të veshura, e plot gjëra që pasunarëve s’u hyjnë më në punë.
Sot bie shi dhe është ftohtë. Kubeja e reve të plumbta është ulur poshtë dhe asnjë rreze dielli si çan dot.Përjashta nuk dilet. Në shtresa është shpejt për tu shtrirë, nuk dua të më zerë gjumi se pastaj nuk fle dot natën, e bëj gjumin me copa dhe shoh ëndërra koti. Ndeza kandilin. Ai cërrin,bën tym dhe nga flaka shkëputen ca toptha të ndritur që pëlcasin si fishekzare, ngaqë vaji po mbarohet dhe fitili thith ujin ndën të, që e kam hedhur të ngjitet më lart vaji. S’po gjej të ngrohtë.Trupi mërdhin,më kapin të dridhurat, eshtrat therin,zemra shtrëngohet e gjoksi dhemb. Rri syqyt dhe nis mendoj. Eh, në vetmi,kur më kaplon trishtimi e mërzia, buisin mendimet, kujtimet, ato që kanë shkuar e s’kthehen më. Sa shumë dhimbje, sa shumë vuajtje, sa shumë mundime, në këtë det të tallazitur, ka edhe ndonjë ishull gëzimi, por ai është i vockël, e mbyt batica e dallgëve të së keqes! Gjashtëdhjet e pesë vite jetë, po qe se kësaj i thonë jetë.Tjetër gjë të jetosh e tjetër të gjallosh. Mbyll sytë. Mëndja sjell si në një film bardhezi copa të shkëputura e të rrëmujshme pamjesh, që shtyhen kush e kush të dalë e para. Ja ku duket ai djali në vitin e fundit të gjimnazit:flokë çelur, sykaltër, shtatlastar, gazmor, zemërqëruar pamjebukur.Vajzat,nga mënyra sesi më vështrojnë e kuptoj se më pëlqejnë. Jam unë, djali i vetëm i prindërve që më kanë si dritën e syrit.Më kanë lindur ca vonë dhe unë i mbaj mend thuajse të plakur. E mbarova gjimnazin, çështë e vërteta, me të shtyrë. Në vjeshtë më morën ushtar. Kur u ktheva pas dy vitesh, më punësuan magazinjer.Magazia ishte e madhe dhe me artikuj të përzier.S’kisha bërë as gjashtë muaj kur magazinës i ra zjarri. U dogj si të ishte pishë. U gjeta fajtor.Më vunë prangat, burgu , gjyqi, me akuzën “dëmtim i pasurisë socialiste” dënimi njëzet vjet. Miniera e Spaçit, galeritë e skëterrës. Kur dola,në vitin e pare të demokracisë, isha i shkatërruar, i plakur parakohe, i thinjur e i kërrusur. Prindërit më kishin vdekur. Shtëpiza jonë nuk ishte më .Aty kishte nisur ndërtimi i një pallati. Fillikat, pa strehë, pa punë, një i harruar e i braktisur. Punova disa vite në firmat e ndërtimit, gjumin dhe ndenjjen e bëja në apartamentet e kateve të përfunduar. Gjeta një fatkeqe si veten dhe u martuam. Na lindi një djalë. Kisha lindur nën yllin e fatkeqësive: u rrëzova nga skela e katit të tretë.Theva këmbë e dorë.Nga goditja e kokës, humba kujtesën. S’e dija as kush isha as ç’më kishte ndodhur. Muaj të tërë në spital.Mos e pyesni, kur robit i është shkruar të heqë të zitë e ullirit. Gruaja, kur e pa që s’bëhesha më njeri, çau ferrën dhe iku në Greqi me gjithë djalin foshnjë. Ai tashti është bërë burrë.Unë e di që kam një djalë, por ai se di që ka një baba! Për punë nuk mundesha më. Ngrënë e pa ngrënë, rrugëve e strehëve, shamatohesha me qentë e kazanëve për ndonjë krodhe buke të mykur. Si duhesha askujt, as zotit, as vdekjes dhe ja ku jam katandisur…..
Po erret.Shiu s’ka të pushuar. Nën leckat e mbulesës s’po gjej të ngrohtë. I hodha pak vaj kandilit. Hëngra kaçamakun e mbetur nga dreka.Në qiellzë më la një shije ndryshku.Shplava gojën me një gllënjkë ujë. Nga ikona, Shën Maria me të birin foshnje në pëqi, me vështimin tretur larg, si t‘i vegohej i biri në kryq, duket sikur më sheh me sy të pikëlluar e mëshirë qiellore.Të dy jemi të vuajtur. Ajo pa të birin në kryq, po ai në të tretën ditë u ngjall. Golgota ime është më e rëndë. Kam tridhjet vite që mbaj mbi shpinë kryqin e halleve të mija! Para se të fle, çdo natë, bëj kryqin dhe them lutjen “Aty ynë”. Është i vetmi ngushëllim, por jo shpresë. I bëj përherë një lutje: të vijë ëngjëlli i vdekjes e të ma marrë jetën. Nuk e bën. Më mëshiron, mos vallë vuajtjet mi jep si provë besimi gjer në martirizim? E di , ka kohë që vdekja më sillet rrotull, e ndjej. Një natë mu shfaq si nëna ime. Qëndroi para meje,pastaj u ul në stol. E tëra e veshur në të zeza, i zbardhnin vetëm flokët, sytë të ftohtë, pa dritë, prej saj pikonte pikëllim i hidhur. Më shihte e heshtur, pa fjalë, asnjë fjalë. I thirra por s’mu përgjegj. Desha të ulja kokën në pëqi të saj si dikur në fëmijëri, por nxori para dorën dhe nuk më la. Binte era dhe, era varr.U mbështoll me mjegull dhe u hoq e pezullt, papritur ashtu siç u faneps. Mbeta i tronditur. Atë natë s’mbylla sy.
Vdekje ku je, pse nuk më merr?
Jetë e padurueshme, jetë qeni! Pa dale,ç’farë the madhëri? Duket që kam lajthitur fare. Ah sikur të isha qen.Por jo pastor, as qen-ujk apo bulldog, por një qenush,sa një grusht, veshllapush, i bardhë, kaçurrel me atë turiçkën e bukur, nga ata që u pëlqejnë zonjave.Të vdisja e të ringjallesha si një qenush! Eh sa do të më donin.Do të më lanin me ujë të ngrohtë e shampo, do të më parfumonin,do të më mbanin hopa, nën sqetull, do të më nxirrnin shëtitje, në dimër do të më vishnin jelek që të mos mërdhija, mbrëmanet do të më mernin në shtrat. Nga dashuria e madhe do të më puthnin, do të më quanin shpirt e xhan. Pa le ushqimi, nga më të mirat e dheut, për tu ëmbëlsuar edhe çokollatë! Po të sëmuresha,të kisha temperature, apo të më ikte oreksi do të lebetiteshin, do të thërrisnin veterinerin….Jetë po jetë!
Dhe kjo për një qenush.
Medet, unë jam njeri, nga ata që fati dhe jeta i ka dënuar për së gjalli, që s’gjej një vend në këtë botë të madhe, që s’i dal dot zot vetes, e që si duhem askujt. As vdekjes.
I ftohti po bëhet therës. Kështu siç jam i veshur, po heq vetëm këpucët e po shakullepsem nën shtresat-lecka, që të gjej pak të ngrohtë e më ze gjumi. Po e shuaj edhe kandilin që të kursej vajin, se mbase gdhihem i gjallë edhe nesër.Dita që vjen,është më e zymtë dhe e pashpresë se kjo që po ikën. Kështu më ndodh gjitnjë: keq e më keq!
Natën e mirë e qofshi të lumtur.

2

Mirmëngjes!

Nga ajo pak dritë që hynte nga e plasura e perdes së derës, e kuptova që qe gdhirë.Përtova të ngrihesha. Mbylla sytë por gjumi kishte fluturuar dhe mendja kulloste azat. Jo se përtoja të çohesha, por e para s’kisha ç’të bëja dhe e dyta kisha zënë ngrohtë. Po dikur, e ndjeva se po mpihesha, i dhashë karar të ngrihesha.Sefte qëndrova ndenjur që të mos më merreshin mendtë.Ditë e re avaz i vjetër. Pak kafe elbi. Shkrepsja ishte notitur dhe nuk po ndizeshin. Fërkuesi që i jepte flakë pothuajse nga njëri krah u xhvoksh.E provova nga krahu tjetër. Harxhova thuajse gjysmën e kutisë, sa më në fund njera fije shkrepi dhe i dhashë flakë gaziqes.Kur uji në kanoçe hodhi valë dhe sipër u shfaq shkuma, hodha atë pak sheqer që kishte mbetur.E rrufita ngadalë e më nge si të ishte ilaç. Lukthi mu ngroh dhe e ndjeva ngrohtësinë që mu përhap nëpër damarë. Shkova në këmbë zhargat dhe po mendohesha :të dal apo të mos dal. Kur ç’të shoh, kisha një mysafir. Nga cepi, atje ku ishte froni u shfaq një mijush qimekaftë, sytë si dy rruaza të zeza s’po mi ndante. Ngrirti dy putërzat e para dhe pastroj turiçkën dhe mustaqkat. Hoqa këpucën dhe thashë ti bija e ta lija në vend, po ai u mblodh si gogël, cijati dhe më foli me zë njeriu: “Pse do të më vrasësh, se sheh se jam vocërrak, i mardhur dhe i pangrënë?Kam hapur folenë nën strehën tënde. Hajd të bëhemi shokë. Nga mua asnjë e keqe nuk të vjen.Do të ushqehem me therrimet dhe po të të teprojë ndonjë krodhe, aq më mjafton sa për të mbledhur vaktin. Le pastaj ndonjë thërrime djathë, do të ishte gosti mbretërore”- tha dhe u fut në strofull, si duket që të më linte kohë të mendohesha. Po kjo! I dhashë karar, kur s’ke njeri, bëhu shok edhe me një mi! Shqita një kothere bukë dhe ja vura te foleja. Ai doli prapë. Minjtë janë të zgjuar dhe i kuptojnë shpejt gjërat.Kishte qejf për muhabet.
“Besoj se do të bëhemi shokë,edhe ngaqë ti je më në hall se ne. Oh sa i varfër! Duket që jeton në skamje”
“ Nga e kupton?”
“S’jam i padalë, kam parë plot shtëpi të njerëzve të kamur”
Pastaj më pyeti:
“ Vetëm rron?”
“Po, fillikat”
“Nuk mërzitesh”
“Edhe mërzitem,po ç’tu bësh prapësive të fatit”
“Po ç’është fati?”, deshi të dinte miushi. Më zuri ngusht, e si t’ia spjegoja?
“E pse do ta dish, lere fare”
“Dua, dua, aman ma dëfte!”
“E po, si ta them, kur gjërat në jetë, nuk ndodhin ashtu si i do ti që të ndodhnin, për mirë, por për keq e mos më keq dhe ti s’ke ç’u bën”
“Aha, ka fat të mirë e fat të keq. Unë që gjeta strehë në kasollen tënde jam me fat. Kështu?”
“I ke rënë pikës”
“Po çështë pika”
“ Boll,- i thashë se nuk mësohen të gjitha për një ditë.” Ai pickoi një kafshatë nga korja e bukës u përtyp tërë lezet, pastaj mu afrua paksa.
“Ti je njeri bujar, më dhe strehë dhe do më falësh që s’të kallzova gjithë të vërtetën”
“Varet,pa hë, si është gjithë e vërteta” E pashë që po nguronte dhe më shihte si duke u lutur.
“Eh, un mjerani, nuk jetoj vetëm, kam familje. Mërzitesha shumë dhe desha një shoqe të ndaja vetminë dhe u martova me Miushen.”- Tha dhe gremisi kokën në pritje të fjalës sime.
“Ku e ke?”
Ai cijati tre herë dhe nga strofulla doli miushja. Më trupvogël se i shoqi, me qime të perhinjtë, veshë të veckël bishtgjatë, kërceu dy-tri herë dhe qëndroi përngjat të miushit.
U pa puna. Qerrata i madh miushi, diti si ta bënte kërkesën që të ngjallte keqardhjen time. Për mua ç’bëri një e ç’bëri dy.
“Të kam falur”, i thashë.Eh, të ishit e t’i shihnit sesa u gëzuan filluan të hidhnin valle dhe më puthën këmbët, pastaj tërhoqën kotheren e bukës dhe u tërhoqën në pallatin e tyre. Mu shtuan edhe dy bujtës. Nuk mu ndejt pa e pyetur:
“Pse zgjodhe kasollen time, përse nuk gjete një vend gjetk?”
“Ta dish, nuk jam mi gjirizesh apo llagëmesh, jam i fisëm, mi shtëpish. Por njerzit nuk na duan,paçka se asgjë su kemi bërë. Në çdo shtëpi kanë mace, që është armikja jonë më e madhe.Po kanë shpikur edhe ca vegla që u thonë çarqe, e me ta na ngrenë gracka. Në çark gjeti vdekjen im atë. Duan të na shuajnë.Na urrejnë. Askujt si vjen keq për ne. Ti s’ke as mace as çark”-Me ato që tha ma mbushi mendjen që ishte një miush i zgjuar.
Në ditët e mëpasme, sa herë e shihnin që isha i mërzitur, dilnin e bënim nga një dorë muhabet për hallet dhe dertet tona që s’kishin të sosur. Atij i pëlqeu shumë ajo e thëna: ”O ju halle mos u sosçi, u bëfshi sa mos u njohçi!” Dhe e përsëriste shpesh.
Kjo ishte dita e të papriturave.
Dola jashtë me një batanie hedhur supeve, dhe u ula mbi një arkë. Dita ishte e kthiellët, pa erë dhe dielli binte me një shkulm rrezesh rrëzë kasolles dhe nisa të shullëhesha. Nga ngrohtësia, mbylla sytë dhe nisa të dremitja. Ndjeva që një hije mi zuri rrezet dhe hapa sytë. Ca çape larg meje qëndronte një femër, e shëndetshme , kokën mbështjellë me një shall të vjetër, veshur me fustan të gjatë lulushan që i zbriste deri te zogthi i këmbëve dhe me një xhup blu. Ajo i kishte kthyer shpinën diellit dhe ashtu në hije, s’po ia shquaja mirë as pamjen e fytyrës, as moshën.
-Hiqu andej se më ke zënë diellin-por ajo s’luajti vendit dhe unë e pyeta- Kush je ti dhe pse gjëndesh këtu, para meje?
Ajo u përgjegj me një zë të plotë e të trashë si të burrave:
– Jam Borëbardha, po kërkoj princin e kaltër!
Më erdhi për të qeshur,sido që prej kohësh nuk qesh dot.
– Nga sa më duket ti je Borëzeza!
-Mos më shih që jam esmerkë, se më ka zënë dielli i beharit.
– Ç’ e mirë apo hall të solli te unë, moj Borëzeza?
– Mos më quaj ashtu, më quajnë Zybejde.Nuk kam ardhur për hall por për gëzim.Kam dëgjuar që ti je mbreti i Çoles dhe nami e zëri të ka shkuar gjer në Stamboll. Je princi i kaltër që po kërkoja. Martohu me mua!
-Si the, si the, përsërite dhe një herë! –Thashë i pataksur e i zënë në befasi nga ky guxim dhe paturpësi e Zybejdesë.
-Pse bën të çuditurin? Martohu me mua! Edhe unë jam fillikat, njeri pa njeri, pa strehë, pa punë, pa zanat, që s’di se si ta nxjer bukën e gojës. Edhe trupin se shes dot më. Ku gdhihem nuk ngrysem. Le t’i ndajmë hallet bashkë.Ke për të parë sa e mirë do të jem me ty. Do të pastroj kasollen, do të laj ndrresat, do të arnoj çorapet, pa do të gatuaj gjellë të shijshme që të lëpish gishtat,në netët e ftohta do të ngroh në shtrat me trupin tim dhe kur të mos kesh gjumë do të rrëfej përralla sa të të marrë gjumi.Do të kujdesem kur të sëmuresh. Pa do të bëhemi tok, si i thonë fjalës: burrë e grua mish e thua! Ti mbreti dhe Zybejdeja mbretëresha!
Teksa fliste, po afrohej me çape të vegjël dhe s’mi shqiste sytë duke më parë me ngulm,si të donte të më hipnotizonte, aq sa unë i shqita të mitë prej saj. Kjo ishte e ç’ishte! Me siguri ishte ndonjë fallxhore dhe tallte bythën me mua.Sido qoftë ruajta gjakftohtësinë dhe po mendoja përgjigjen e si ta hiqja qafe.
-E ç’më do mua?
-E kam ndarë mendjen. Sido që të jetë, një mbret mbetet mbret!
-Sa vjeçe je moj Zybejde?
-E ç’të duhen vjeçet e mia, ti duhet ta dish që një femër nuk pyetet
për moshën.Sa më kanë plasur dhëmballët e syrit!
-Ahere më dëgjo: unë s’kam tesha për të larë, as çorape për të arnuar, as gjellë për të gatuar, as shtrat për të shtruar.Sa për sëmundje, nuk sëmurem, po u sëmura është e ditur: në kokë e në gropë! Pastaj, si ta them, një grua kërkon edhe ca gjëra të tjera nga burri dhe unë ato s’ti jap dot. Paçka se në hall e nevojë, unë kam mbetur i drejtë, i ndershëm, që se kam zakon të gënjej njeri.Kështu moj Zybejde!
-Mos kij dert, Zybejdeja ngjall të vdekurit, zjarri im i jep flakë barutit tënd edhe po qe se të është lagur! Për ty, neteve, do ti zbres yjet në tokë!
-Ik Zybejde, gjej ndonjë hamshor që të ti pështjellojë rropullitë dhe të ta shuajë zjarrin, mos u mundo të më kandisësh se po mi cyt nervat!
Ajo i vuri të dy duart në bel, i dha kokës pas me akërrim dhe zbrazi plumbat e fjalëve si mitraloz:
– Qyqari ti, që e heq veten për mbret por që sje veç një dordolec nga ata që i vënë në kopshte për të trembur sorrat! Ke sy po nuk sheh. Ke veshë por nuk dëgjon, ke mend por nuk gjykon, ke gjuhë por nuk flet!Të erdhi e mira në derë dhe ti i bie me shkelm! Një i mbaruar, i vdekur e i pakallur, qe të ka harruar vdekja, derdimen e hiçmosgjë, ja se ç’je ti. Mua të më marrësh të keqen e bëhesh kurban! Na këtë ke hak- dhe më munxosi me pëllëmbët e të dy duarve.Pastaj ktheu majat nga thembrat dhe u largua duke tundur me kast valë-valë të prasmet e bëshme.
Shko prapa diellit! Kësaj i thonë: mirë kali që na ngordhi, por mizat ç’kanë që s’na lenë rehat!
O zot,lëvduar në jetë të jetëve që më shpëtove nga ky hall! Të falem o diell që po mi ngroh eshtrat e mardhura. Mbulova shpatullat me batanie.Ashtu mbështetur pas llamarinave, më zuri gjumi.

3

Nuk i numuroja muajt, por nga ngrohja e motit, shkëlqimi i diellit, veshja e pemëve me gjeth të ri, fluturimi I dallandysheve , dukej se kishte ardhur behari. Ashtu siç më la i vjeçmi kështu më gjeti i sivjeçmi. Po kishte një ndryshim: tatëpjeta e rrugës së jetës sime i ishte afruar greminës. Isha dobësuar aq shumë, kockë e lëkurë, sa që rripi nuk mi mbante më pantallonat. Gjeta një gozhdë dhe i hapa ca vrima të tjera dhe e shtrëngova mirë.
Shtrëngo rripin o mbret!
Një ditë nga ditët, se nga që për mua janë njësoj, si mbaj më mend emrat e tyre, (se s’kanë ç’më duhen, unë as mbjell as korr!)para dreke kur po merrja një sy gjumë, dëgjova një të trokitur në llamarinë. Ashtu përgjumësh, thashë se më bënë veshët, por trokitja u përsërit edhe më e fortë. Mendova se mos ishin rrugaçët e lagjes. U ngrita dhe dola përjashta që t’i bëja lanet. Kur ç’të shihja! Një polic dhe një djalë i ri. Gjaku mu bë ujë, mu prenë gjunjët. E ku s’më shkoi mendja. Kishin ardhur të më zbonin dhe të ma prishnin strehën. Hapu dhe të hy! E ku të mbytesha paskëtaj?
– Ky është personi që kërkon.Detyra ime këtu mbaron,-i tha polici. Djali i futi një kartmonedhë në dorë. Polici e mori si t’i kishin një borxh dhe pa asnjë falnderim u largua.
I riu ishte shtathedhur,i pashëm, i veshur shik,flokët të prerë shkurt dhe fytyrën mbuluar nga mjekra e zezë, si gjithë të rinjtë. Krahqafë kishte një çantë-portofol që i varej deri në kofshë. Po shihnim njëri-tjetrin. Ai foli i pari. Në të folur se ç’kishte një theks të huaj. Më pyeti për emrin, kush isha. I thashë se nuk e dija.Si nuk e ditke? Epo ashtu kanë ardhur punët.Kur u rrëxova nga skela e katit të tretë, godita kokën. Që ahere nuk mbaj mënd të shkuarat.Tashti më thërresin Mbreti i Çoles. Po ti që më pyet, kush je dhe pse më pyet? Mos u çudit nga kjo që do të dëgjosh: jam djali yt, i rritur në greqi. Ti nga martesa me Dafinën, mamanë time të ndjerë, pate një djalë. Kur ikëm në greqi unë isha dy vjeç. Luaj mor vendit, mos u tall me një plak të gjorë e të rrënuar! Mamaja, para se të ndërronte jetë pesë vjet të shkuar, më tha se babai im quhej Andrea Sinjari. Më la amanet që të të kërkoja e të të gjeja dhe më tregoi edhe një të fshehtë që të të dalloja: babai im ka në shpatullën e djathtë një nishan të kaftë me madhësinë e një bathe! Eh sa të kam kërkuar!
Ishte si të më kishte rënë rrufeja para këmbëve .Drita e kësaj dukje të beftë më verboi, më hutoi, më ikën fjalët, mu meh fryma dhe zemra rrihte si të donte të shqyente kraharorin. Su mbajta dot më në këmbë dhe u ula shesh. Edhe gëzimi vret! U afrua, më zbertheu këmishën dhe zbuloi shpatullën. Nishani ishte aty.
– Po,- tha ai-ti je babai im.-Nxori nga çanta një fotografi dhe ma dha. Dallova në të veten dhe ish gruan, Dafinën, me djalin e vogël që e mbante në krahë. U ligështova aq shumë sa lotët më rrodhën vetiu si rrëke dhe me dënesa. Desha ta përqafoja, t’i mbështetja kokën në gjoks e të ngashërehesha, por nuk guxova, unë qelbesha si një qymez pulash!E pashë si rrudhi hundët.
-Kostandin, o bir!
-Po si qenke katandisur në këtë derexhe mor babaziu?! Ngrehu se do të ikim.
-Ku do të shkojmë? Pyeta zëdredhur.
-Hajde, mos merr asgjë, asgjë të them. Më ndiq pas.
I shkova pas sido që më merreshin këmbët. Ndoca njëqind çape më tej, ishte një makinë e re e bukur, ngjyrëzezë.Hapi derën e prasme dhe unë u ula me droje se mos ndotja mbulesën që ndrinte nga llustra.
Përshkuam udhët e qytetit, që unë i njoh mirë dhe qëndruam para hotel ”Rivierës”. Djali zuri dy dhoma. Pritësi prapa banakut, kur më dha çelsin më pa si të shihte një fantazmë. Së pari hym në dhomën time. Drejt e në banjë. Në vaskën e madhe prej porcelain që lëshonte reflekse të bardha, gurgulloi uji i ngrohtë dhe u ngrit një re avulli.U zhvesha. Leckat e mia i hodha në kosh. Aty ishin ato që lipseshin: shampo, sapun, sfyngjer, furça trupi. U shtriva në ujin e ngrohtë i mbuluar nga shkuma. Oh ç’mrekulli dhe prehje për trupin e mardhur e të drobitur! Pasi u fërkova mirë e mirë, vura re se shkuma u pre dhe uji kishte marrë ngjyrë të murrme, nga këllira e trupit tim të palarë prej vitesh.Thonë se kemi tri lëkura, po trupi im kishte edhe tri shtresa zhuli. Prita sa të zbruheshin. E ndërrova tri here ujin, u shkumosa dhe u fërkova po aq herë, deri sa uji mbeti i kthjellët. Dola i çlodhur dhe me trup të dëlirë. Mbi një stol ishin ndërresat, të gjitha të reja: të brendshmet, këmisha bojë qielli, kostumi blu, çorapet, këpucët…Pastaj erdhi berberi dhe më preu flokët dhe hoqi mjekrën.U pashë në pasqyrë dhe se njoha veten, s’u besoja syve, ai që më shikonte nga pasqyra ishte tjetër njeri. Djali mu afrua.
– Kush jeni ju mor zotëri?
– Andrea Sinjari,- u përgjegja- i dalë nga një ëndërr e keqe, si i kthyer nga një botë tjetër.
– Mbreti i Çoles vdiq, harroje! Mirë se të gjeta baba. Djali më përqafoi. S’mu mbajtën lotët. Ishin lot gëzimi.
Në restorant, për vete zgjodhi ushqim të bollshëm, për mua e porositi të lehtë, nga droja se mos më binte rëndë ngaqë kisha kohë pa ngrënë. E ngjërova ngadalë, kafshatë pas kafshate, e lugë pas luge, që ta shijoja, ngaqë e kisha humbur shijen e gjellëve. Ai piu verë, unë një gotë teke raki. Edhe aq pak më trubulloi. Aroma e kafes më kujtoi se isha kthyer në jetë.
-Po mbarova punë me letrat, nesër, e shumta pasnesër do të nisemi për Greqi. Do të marr me vete, apo nuk do?
– Qofsh i bekuar or bir.Ç’është ajo fjalë, me ty gjer në fund të botës!
Më pas shkuam dhe bëra fotografi për dokument. U ktheva në hotel, djali shkoi të mbaronte punë. Fjeta si i vdekur. Kur u zgjova nuk kuptoja ishte ditë apo natë, e mblodha veten. Kishte ardhur mbrëmja , duhet të kisha fjetur nja tri-katër orë të mira. Ishte dita e çudirave.Kur u kthye , djali vuri mbi tryezë një pasaportë.E hapa, ishte për mua, fringo e re, binte era bojë!
-Si? Kaq shpejt?!
– Baba, ti duhet ta dish më mirë: paraja e bardhe për ditë të zezë.Bjerë e fli, se nesër nisemi për në Greqi. Po dal, se kam edhe ca punë për të mbaruar.
Të nesërmen heret, morëm nga një kafe dhe u nisëm.Drekuam te “Uji i ftohtë” në Tepelenë. Në kufi kishte ca radhë.Në doganën greke kontrolluan imtësisht makinën po nuk na nxorën ndonjë pengesë.Djali ishte shtetas grek.Të shumtën e rrugës fjeta gjumë. U zgjova në Mesolongji kur hym në urën e detit që lidh bregun me Patran.Kur hym në qytet, morëm nga veriu dhe pas një copë udhe arritëm te një vile e vogël që lartohej mbi një kodër të ulët.
-Arritëm-më tha djali, erdhëm në shtëpi.
Na pritën dy gra. Njëra greke e re,që quhej Melania, bashkëjetuese e djalit dhe tjetra Havaja, mesogrua, një shqiptare që ishte punëtore shtëpie. Djali më paraqiti si të atin dhe ato me mirësjellje dhe pamje pak të habitur, më uruan mirë se ardhjen.
Shtëpia ishte e bollshme, plot dritë, oborri i shtruar me pllaka, anash ishte një ulli i vjetër, po i krasitur dhe mirëmbajtur. Rreth avllisë gjelbëronin agrumet: portokalla, limona, mandarina. Nga ana e djathtë e shtëpisë ishte garazhi makinave. Dhoma që u nda për mua ishte e paqme dhe pajisur me gjithë ç’duheshin, me televizor të sheshtë, abazhur kristali te komodina e shtratit dhe banjo më vete. Akoma s’u besoja syve. Isha si në tym. Kur e pyeta djalin se si e kishte blerë këtë shtëpi, Më tha se ishte e Melanisë trashëgim nga prindërit që s’jetonin më. Fati më dha mua atë që të hoqi ty!
Nga dita në ditë po e merrja veten. Më shpunë te dentisti që më vuri protezat. Faqet e rrufitura nisën të mbushen dhe rrudhat e shumta të sheshoheshin. Mu kthye fuqia dhe dëshira për jetë. Djali dhe bashkjetuesja e tij, iknin në mëngjes , në punët e tyre dhe ktheheshin të lodhur mbrëmanet. Melania kishte trashëguar një sallon bukurie dhe një restorant. Djali administronte restoration. Nga jeta që bënim sido që pa teprime, dukej që fitonin mire. Nuk mërzitesha. Më jepte mjaftueshëm para xhepi. Isha i lire si një zog. Ngrihesha shpejt në freskinë e mëngjesit, punoja në kopsht, rrëmihja e prashisja tokën, mbolla perime:domate, speca, patllixhana, erëza,ujisja lulet, pastaj një shëtitje në breg të detit, një kafe në taracën e Belvederes,pastaj kthehesha në shtëpi, merrja mëngjesin e shijshëm që e kishte gatitur Havaja, shihja televizor, pastaj dilja dhe bëja pazar…..Në kafe dhe në shitoret më quanin “Zotëri”Eh ç’zotnillëk ishte ky imi! Mirë që se kemi të shkruar në ballë kush kemi qenë e nga vijmë. Kjo na shpëton nga ata qës’na njohin. Sido që jetoja mes të mirave, edhe pse kishin kaluar muaj, s’më shqiteshin që s’më shqiteshin nga mendja ato që kisha hequr dhe ata të mjerët që kishin mbetur aty në Çole e çdo qytet të vendit tim. Këta mi kujtonin varfanjakët dhe endacakët e këtushëm që vendësit i quanin barbonë. Unë kisha qënë një prej tyre. U binda se atje ku ka pasuri ka dhe varfëri, është një plagë e gjithandejshme. Djalli është kudo i zi.
Ishte paraditja e së dielës e javës së dytë të vjeshtës së pare. Djali dhe Melania shkuan në kishë.Havaja e kishte pushim. Mbeta vetëm. Po i gëzohesha ditës, që ishte e bukur, qielli xham, dielli ngrohte ende si në gusht, nga deti frynte një puhizë e lehtë. Tërhoqa shezlongun nën hijen e ullirit dhe u shtriva. Prehesha dhe mendoja. E keqja dhe e mira, vuajtja dhe jetesa në rehati, varfëria dhe mirqënia, fatkeqësia dhe lumturia jane si zjarri me ujin,s’rrinë tok te i njejti njeri, shuajnë apo ndezin njëra – tjetrën, ato nuk zgjasin shumë, këmbehen dhe i zenë vendin njerjatrës. Ai që duket i lumtur sot, mund të jetë më fatkeqi nesër. A isha i kënaqur? Po. Më kishin nxjerrë mga honi i skamjes dhe mjerimit. A isha lumtur?Zor se e them dot. Më respektonin, por ishin të ftohtë akull.Tërë kohën flisnin greqisht. Kisha nevojë për një fjalë të ngrohtë. Thonë që fëmija është i ngjitur me shpirtin.E doja në heshtje dhe përgjerohesha për tim bir.Por kjo nuk mjafton.Fëmijën duhet ta rrisësh vetë, ta mbash në pëqi, ta ledhatosh, ti rrish mbi krye kur është i sëmurë, ti dhurosh dashuri, t’a shohësh si rritet si fidani nga dita në ditë. Këto atij dhe mua na kishin munguar. Por le të presim, ky është fillimi, mbase koha do të na afrojë, ashtu si duhet të jetë ati me birin.
Teksa mendoja kësisoj, befas në gjoks ndjeva të rrahurat e shpeshta të zemrës, pastaj një shtrëngim që ma mehu frymën, i thermi i shpatullës së majtë ishte shkallmues, desha të bërtisja, por gulçi ma kishte zënë fytin dhe dhimbja kishte errësuar shikimin, u shkreha i tëri. Nuk mund të lëvizja apo të ngrihesha. E shkreta zemra ime, boll kishte duruar. Po ndodhte ajo që i isha trembur tërë kohën: po vdisja i vetëm, tani që për mua kishin ardhur ditë të bardha, pa njeri pranë, që të më mbyllte sytë dhe të më lidhte buzën .Djali dhe Melania kishin shkuar t’i faleshin Zotit.
Më lanë të gjallë dhe do të më gjenin pa jetë.
Brenda gjoksit ndjeva që diçka u shqye e u shkëput, sytë mi verboi një lëmsh zjarri që i dha dritë ajrit , mes saj një pëllumb i bardhë , rrahu krahët dhe u ngjit drejt hapësirës. Ishte shpirti im. Kur u ngjit dhe ca, hodhi sytë poshtë.Trupi ngaku qe shkëputur, dergjej shtrirë i pajetë në shezlong, ai shpresoi se atë do ta kallnin në dhe, se trupi i takon dheut dhe shpirti qiellit. Me keqardhje, por pa vaje e të qara, se atë qyqar e vetmitar, s’kish kush ta qante mbi krye. U dha teftik krahëve dhe u ngjit në kaltërsinë pa fund, me shpresë se në parajsën ku po shkonte do të gjendej një ngastër vend edhe për të.
Aleluja! Ozot, mëshiroji fatkeqët!

Dhjetor 2017-shkurt 2018.