Përg MIMOZA STAKAJ – Të nderuar lexues ju kerkojmë ndjes për ndonjë pa saktësi në përkthim.Ne mëndojmë se ky botim i poetit dhe intelektualit malësor Gjekë Marinaj , është një vlerë dhe krenari edhe për ne. Suksese poeti ynë Gjekë Marinaj 
Gjekë Marinaj’s Teach Me How to Whisper: Horses and Other Poems, co-translated by the author and Frederick Turner (Syracuse University Press, 2023), marks the English debut of an Albanian-born American poet who has received major prizes around the world, with dozens of books in numerous languages. Drawn from more than thirty years of writing, the collection underscores Marinaj’s resonance across cultures.
The poems’ radical newness stems from reengaging with tradition. Consider how form amplifies this lyric’s intricate eros:
The evening veils its eyes tonight
And breathes our bodies into it.
We are two scribbles of the light,
Of all arts the most intimate.
Or the coupled harshness and softness in a tribute to the poet’s wife, an ICU nurse confronting Covid-19:
We’ll use each other’s lungs for ventilators,
compassion’s breath will circulate between . . .
Such strategies emanate from a cosmogony where all devotions and disciplines have parity. “I must think not as a poet,” Marinaj ventures, “but as a scientist—there is a world to save.” Yet this poetry holds precious possibilities.
Such strategies emanate from a cosmogony where all devotions and disciplines have parity.
An overture, “Self-Portrait,” invokes Elizabethan and English Renaissance poets, mythology, Albanian landscapes, geophysics, and cellular biology. Echoing Whitman and Neruda, the poet attunes the self to a planetary ethics:
My atmosphere is a thin layer of life and death,
its hemisphere’s core remains one of sweat and blood,
its biosphere guides my neurons to connect,
helping the lithosphere guard my face from shame.
I have nothing to confess to the dark laws of chaos,
I abhor the effects of any prelude to invasion,
the destruction of even one person for the good of another.
Teach Me How to Whisper’s spirit fluctuates between pandimensional immensities and compactness. Some of the poems portray Marinaj’s youth in Albania, where oral balladry and epic verse influenced his formation. “The Lullaby Singers” surreally depicts highland farmers’ folkways:
. . . The sweat, like a comic barmaid,
puts out their cigarettes. Before they join
in the birdsong, they turn their fingers into rakes
to give the earth a final comb.
In “A Book Gift from My Parents,” recalling how Marinaj’s father confiscated a classical Greek anthology that distracted his son from saving hay from rain, the grown poet contemplates lasting loyalties. Honoring both his own case and his family’s, Marinaj earns a place in literary ancestry.
I’d bought the book without his due permission,
that book I riffle now through all their days,
as if I threshed there all their pains and passion,
two miracles, alike, that still amaze.
Teach Me How to Whisper situates mature rootedness within larger civilization. Bearing linear witness to learning, Marinaj also distills its essence, practicing a metaphysical, imagistic cryptography that co-translator Frederick Turner’s introduction compares to crafting icons.
Homer decoded
the abstractions
of the old philosophers . . .
He redefined the oral codes,
spun their great bale of wool onto two spindles
between the letter I and the number 0.
Poems like “Hallelujah” and the immigration-haunted “On the Ferryboat of Acheron” unfold heavenly and hellish iconography, with sages’ “hands a pyramid pointing toward Jupiter” and demons who “project the future / of the civilization above the ground.”
Odes inspired by international connections expand the collection’s insights and empathy. Highlights include the monologue of “The Blue Nile” (“in my belly I raise fish and crocodiles”) and a report from Vietnam’s Ha Long Bay (“A warm magic shell for the earth to incubate its core”). In the closing “Lost Layers of Vyasa’s Skin,” a topically conscious epic that represents the pinnacle of the book’s ethnography, the poet’s muse finds consonance with Hinduism’s flexible cosmos:
I beg Vishnu for his gift of that moiety of the sun’s energy
that he had saved for me to give me light,
And humbly offer my mother’s definition:
space is an open organism of organic origin.
Teach Me How to Whisper’s arrangement is thematic rather than chronological. In its cross-section of orientations, contrasting styles support one another and speak to the reader differently—sometimes straightforwardly, sometimes in “hermetic metaphors” whose logic proves incisive upon careful reading. Each of Marinaj’s intersecting modes is compelling, whether revitalizing well-worn “horses” or riding transcendence amid shifts of modernity. Here, all poetics move the heart and mind.
Oakland, California
Në shqip-
Vepra e Gjekë Marinajt Teach Me How to Whisper: Horses and Other Poems, bashkëpërkthyer nga autori dhe Frederick Turner (Syracuse University Press, 2023), shënon debutimin në anglisht të një poeti amerikan me origjinë shqiptare, i cili ka marrë çmime të mëdha në mbarë botën. me dhjetëra libra në shumë gjuhë. I nxjerrë nga më shumë se tridhjetë vjet shkrim, koleksioni nënvizon rezonancën e Marinajt nëpër kultura.
Risia radikale e poezive buron nga ripërfshirja me traditën. Merrni parasysh se si forma e përforcon erosin e ndërlikuar të kësaj lirike:
Mbrëmja i mbulon sytë sonte
Dhe merr frymë trupat tanë në të.
Ne jemi dy shkarravina të dritës,
Nga të gjitha artet më intime.
Ose ashpërsia dhe butësia e shoqëruar në një homazh për gruan e poetit, një infermiere e ICU që përballet me Covid-19:
Ne do të përdorim mushkëritë e njëri-tjetrit për ventilatorë,
fryma e dhembshurisë do të qarkullojë ndërmjet . . .
Strategji të tilla burojnë nga një kozmogoni ku të gjitha përkushtimet dhe disiplinat kanë barazi. “Duhet të mendoj jo si poet, – ndërmerr Marinaj, – por si shkencëtar – ka një botë për të shpëtuar. Megjithatë, kjo poezi ka mundësi të çmuara.
Strategji të tilla burojnë nga një kozmogoni ku të gjitha përkushtimet dhe disiplinat kanë barazi.
Një uverturë, “Autoportreti”, thërret poetët e Rilindjes Elizabetiane dhe Angleze, mitologjinë, peizazhet shqiptare, gjeofizikën dhe biologjinë qelizore. Duke i bërë jehonë Uitmanit dhe Nerudës, poeti e përshtat veten me një etikë planetare:
Atmosfera ime është një shtresë e hollë jete dhe vdekjeje,
bërthama e hemisferës së saj mbetet ajo e djersës dhe e gjakut,
biosfera e saj udhëzon neuronet e mia për t’u lidhur,
duke ndihmuar litosferën të ruajë fytyrën time nga turpi.
Nuk kam asgjë për të rrëfyer për ligjet e errëta të kaosit,
Unë i urrej efektet e çdo preludi të pushtimit,
shkatërrimi qoftë edhe i një personi për të mirën e një tjetri.
Më mëso Si të Whisper Shpirti i luhatet midis pafundësisë padimensionale dhe kompaktësisë. Disa nga poezitë portretizojnë rininë e Marinajt në Shqipëri, ku balada gojore dhe vargjet epike ndikuan në formimin e tij. “The Lullaby Singers” përshkruan në mënyrë surreale sjelljet e fermerëve malësorë:
. . . Djersa, si një banakiere komike,
i fikin cigaret. Para se të bashkohen
në këngën e zogjve, gishtat e tyre i kthejnë në grabujë
për t’i dhënë tokës një krehër përfundimtar.
Në “Një libër dhuratë nga prindërit e mi”, duke kujtuar sesi babai i Marinajt konfiskoi një antologji klasike greke që e shpërqendronte djalin e tij nga shpëtimi i barit nga shiu, poeti i rritur mendon për besnikëri të qëndrueshme. Duke nderuar çështjen e tij dhe të familjes, Marinaj fiton një vend në prejardhjen letrare.
E kisha blerë librin pa lejen e tij,
atë libër që unë e shfryj tani gjatë gjithë ditëve të tyre,
sikur të shihja aty gjithë dhimbjet dhe pasionin e tyre,
dy mrekulli, njësoj, që ende mahnitin.
Më mësoni Si të Pëshpërisni vendos rrënjët e pjekura brenda qytetërimit më të madh. Duke dhënë dëshmi lineare të të mësuarit, Marinaj distilon edhe thelbin e tij, duke praktikuar një kriptografi metafizike, imagjinare që hyrja e bashkëpërkthyesit Frederick Turner e krahason me krijimin e ikonave.
Homeri i deshifruar
abstraksionet
të filozofëve të vjetër. . .
Ai ripërcaktoi kodet gojore,
tjerrë baltën e tyre të madhe të leshit në dy gishta
midis shkronjës I dhe numrit 0.
Poezitë si “Haleluja” dhe “Në tragetin e Akeronit” të përhumbur nga imigracioni shpalosin ikonografinë qiellore dhe skëterrë, me “duart e të urtëve një piramidë që drejtojnë drejt Jupiterit” dhe demonët që “projektojnë të ardhmen / qytetërimin mbi tokë”.
Odet e frymëzuara nga lidhjet ndërkombëtare zgjerojnë njohuritë dhe ndjeshmërinë e koleksionit. Pikat kryesore përfshijnë monologun e “Nilit Blu” (“në barkun tim rrit peshq dhe krokodilë”) dhe një raport nga Gjiri Ha Long i Vietnamit (“Një guaskë e ngrohtë magjike për tokën për të inkubuar thelbin e saj”). Në mbylljen e “Shtresave të Humbura të Lëkurës së Vyasës”, një epikë e vetëdijshme që përfaqëson majën e etnografisë së librit, muza e poetit gjen harmoni me kozmosin fleksibël të hinduizmit:
I lutem Vishnu-t për dhuratën e tij të asaj pjese të energjisë së diellit
që ai kishte ruajtur që unë të më jepte dritë,
Dhe me përulësi ofroni përkufizimin e nënës sime:
hapësira është një organizëm i hapur me origjinë organike.
Më mëso Si të Whisper Rregullimi i është tematik dhe jo kronologjik. Në seksionin e saj të tërthortë të orientimeve, stilet e kundërta mbështesin njëri-tjetrin dhe i flasin lexuesit ndryshe – nganjëherë drejtpërdrejt, ndonjëherë në “metafora hermetike” logjika e të cilave rezulton e thellë pas leximit të kujdesshëm. Secila prej mënyrave të ndërthurura të Marinajt është bindëse, qoftë duke rigjallëruar “kuajt” e veshur mirë apo duke hipur në transcendencë mes ndryshimeve të modernitetit. Këtu e gjithë poetika lëviz zemrën dhe mendjen.
Oakland, Kaliforni
