NGA NDUE BACAJ
Me rastin e festës të Kurban Bajramit, miqëve, shokëve, dashamirësve e vëllezërve musliman të një gjaku, gjuhe e kombësie shqiptare ju uroj: GËZUAR, ME SHËNDET, MBARËSI E LUMTURI FAMILJARE FESTEN E KURBAN BAJRAMIT. Urimin e festës të Kurban Bajramit mendova ta shoqëroj me një histori të shkurtër të TYRBES TË ALIAJVE TË KASTRATIT, unike në trojet e Malësisë së Madhe.
NË VEND TË HYRJES! 

Prej qindra vitesh në mes Kastratit të sotem me shumicë të besimit katolik , banon edhe fisi i njohur musliman i Aliajve , me të cilin banorët katolik para qindra vitesh kishin një trung të perbashket , gjëra keto që nuk harrohen , pasi kanë sherbyer për një bashkëjetesë të shkelqyer në mes banoreve të kesaj treve , të “lidhur” edhe me kumari , miqësi , probatini e dashamirësi. Në vitet 1886-1889 ,kur në Bajzë kishte filluar rindertimi i kishës famulli kushtuar Shën Pjetrit e Shën Palit , disa ushtarë turq kerkuan të ndalojnë me forcë ketë rindertim , por trimat e Aliajve u dolen në krah dhe mbrojten sivëllezërit të tyre katolik , rindertues të kishes. Gjithashtu fisi musliman i Aliajve ndihmoi edhe matrialish per rindertimin e kishes së Bajzes, ku nga kjo ndihmë po dallojmë vojvoden famëmadh Zenel Shabani i cili punoi vetë dy qemeret e mëdhenjë të kishes me mjeshtri të rrallë. Po keshtu ndihmuan edhe banoret katolik të Bajzes sivëllezërit e tyre musliman të Aliajve , kur keta ndertuan xhaminë në vitet 1900-1902 , në token që kishte i falur këtij objketi kulti patrioti Zenel Shabani. Xhamia me gjithë fortunat që ka kaluar për më shumë se një shekull, ajo është sot e rindertuar po aty , pranë Tyrbes e cila është shumë vite më e hershme se xhamia, ndaj mendova të fokusohem në një histori të kësaj Tyrbe.
TYRBJA E ALIAJVE
Tyrbja e Aliajve është i vetemi objekt kulti i ketij lloji në Malësinë e Madhe , ku edhe kjo Tyrbe ka rilindur (aty ku ishte) në keto vite të demokracisë.. Tyrbja e Aliajve ka qënë (dhe është) një objekt me vlera të mëdha besimi. Permasat e kësaj Tyrbe ishin; 4 metra e lartë , 3 metra e gjatë dhe 2.5 metra e gjërë , pra ishte mjaft impozante dhe binte në sy prej së largu. Tyrbja vizitohej vazhdimisht , dhe kur kjo ishte e mbyllur funksiononte për vizitoret e besimtarët nëpërmjet një dritareje të madhe që qendronte e hapur tërë kohen. Brenda në Tyrbe ishte varri i një Shehiti (deshmori të madh të besimit musliman). Te kjo Tyrbe shkonin e luteshin besimtarë musliman , por edhe të tjerë që besonin në shpirtin e Shehitit të flijuar e shenjteruar me bekimin e Zotit në qiell, Zot që është një dhe vetëm një për të gjithë krijesat e tij. Gjatë lutjeve dhe pershpirtjve në Tyrbe faleshin para (lek) të kohes dhe liheshin sende të ndryshme të vlefshme të cilat i falnin ata të cilet luteshin.. Varri brenda Tyrbes ishte i ndertuar mjaft bukur dhe rrinte gjithnjë i mbuluar me një kuvertë , ndersa te koka e varrit gjindeshin një çallmë dhe një pal tespi. Dyshemja e Tyrbes vazhdimisht ishte e shtruar me një qilim të mirë , që sa herë vjetrohej zevendesohej me një qilim të ri… Mosha e tyrbes dhe varrit nuk është gjetur e dokumentuar , por sipas gojdhënave ajo duhet të jenë me moshë rreth 250 vjeçare.. Parat (lekët) dhe sendet e tjera matriale që grumbulloheshin te kjo Tyrbe administroheshin nga një këshillë , i cili shumicen e tyre i ndante per hallexhinjët musliman , por jo rrallë edhe per ata katolik , si dhe një pjesë tjetër shkonte (mbasi u ndertua xhamia) në meremetimin e mirmbajtjen e xhamisë. Tyrbja gjithnjë rrezatonte besim e bashkëjetesë të shkelqyer në mes banorëve kastratas e më gjërë. Bukuria e Tyrbes shtohej në 30 ditet e Ramazanit, ku rrinte gjithnjë e ndriçuar me fenerë të kohëve. Zbukurimet ishin të perhershme , por edhe të veçanta në ditet festive të Bajramit , ditet e Premte e tjer. Te kjo Tyrbe thuhet se vazhdimisht besimtaret në nevojë gjenin dermane të ndryshme për shëndetin , për halle jetësore si dhe per probleme psikologjike etjerë. Tyrbja ka qënë e njohur dhe është vizituar jo vetëm nga banoret e Kastratit e Malësisë së Madhe , por edhe nga banorë të tjerë nga Shkodra e deri në Podgoricë e më gjërë. Tyrbja me emrin e mirë që ka fituar ndër mote ka qënë shëndërruar edhe në një vend pelegrinazhi nga besimtarët e njerëzit etjerë në nevoja që mendonin se ketu gjenin derman.. Mjerisht shkelqimi i kësaj Tyrbe si i të gjitha objekteve të tjera të kultit filloi të venitet me ardhjen në pushtet të të pafeve komunist (me 29 nentor 1944), të cilet në çmendurinë e tyre ateiste arriten kulmin në vitet 1967-1968, kur ndaluan besimin me ligje dhe shkatërruan edhe Tyrben e Aliajve , si shkatërruan edhe Xhaminë në Aliaj ,dhe objektet e tjera të kultit në të gjithë Shqiperinë.. Edhe pse u shkatërruan objektet ku njerzit i faleshin, besimi te Zoti nuk mund të shkaterrohej , ndaj pas kësaj sprove të madhe u shkatërrua vetë komunizmi ateist , ndersa objektet e kultit u ringriten në vitet e demokracisë , shpesh edhe nga “hiri” i tyre. Në keto vite demokracie e ringjallje u ringriten xhamija dhe Tyrbja femëmadhe e Aliajve aty ku ishin dikur dhe janë sot. Shpresojmë që me ringritjen e objketeve të kultit të vijojmë të ringrejmë edhe besimin te Zoti e te njeriu i tij , besim që e kemi pas bjerrë jo pak, me dashje apo padashje…