RESMI OSMANI TREGIM
Atë po e martonin.
S’ishte e diel, por një ditë e zakonshme jave. Nuk kishte dasëm, nuk kishte dasmorë, nuk kishte gëzim. Shtëpia ishte e shurdhër, si në mort.Nga muret pikonte pikëllim.Nëna gjysmë njeriu. Motra e vogël, ulur te cepi i shkallës qante me dënesa. Babai kishte ikur, nga sytë këmbët, kushedi se ku. Kjo martesë ishte dënim, ngaqë ajo ishte turpi i familjes, fisit, ndaç tërë fshatit. Ishte dashuruar. Kishte humbur nderin. Për ta zere se kishte vdekur.
E ëma, me sy të buavitur e të skuqur nga të qarët, me zë të shuar, i tha të vishej. Asaj s’i bënin duart. Ishte e tëra e mpirë, e përhumbur. S’do të vishte fustan të bardhë, vello të qëndisur dhe kurorë me lule portokalli, por një kostum të zi, si për xhenaze. Tezja, e heshtur, me lot në sy, me duart që i dridheshin, duke psherëtirë e mërmëritur ”E mjera ti,ç’i bëre vetes” e ndihmoi të vishej dhe i krehu flokët. Atë nuk do ta nisnin e stolisnin. As të kuq, e as të bardhë! Mjafton të fshinte lotët dhe tu hidhte një grusht ujë syve.
Nuk e njihte, as e kishte parë burrin që po i jepnin, veç në një fotografi.Por ç’mund të kuptohet nga një fotografi? Ishte një krushqi e bërë shpejt e shpejt. Ai ishte i ve, me tre fëmijë, nga një fshat i largët në kodrat e Ndroqit, llogaritar në zyrat e kooperativës. Ai nuk do të vinte vetë ta merrte nusen, kështu e kishin ndarë fjalën. Do të ishin dy gra: e kunata dhe e motra.
Taksia, një harvallinë, pa asnjë zbukurim, duke rrapëllirë hyri në oborr. Prej saj zbritën të dy krushkat, disi të hutuara. I priti tezja e vajzës, u uroi mirëseardhjen dhe i ftoi të hynin brenda. Të dyja, kokën mbështjellë me shami të bardha, triko leshi, përparëse të qëndisura mbi pantallona doku dhe opinga llastiku. I gostitën me llokume. Ato uruan”Me trshëgime”, thanë ca fjalë sa për të shkuar radhën, pa i shqitur sytë e habitur nga nusja. U pëlqeu, përveç se shumë e re, ishte e bukur si lule.
Boria e taksisë i kujtoi se duhet të niseshin. E përcollën e ëma, tezja dhe e motra që s’rreshtëte së qari. Ajo u ul, tok me atë që do të ishte e kunata , në ndenjësen e prasme, sustat e së cilës kërkëllinë si eshtra të thyera.
Ku po shkonte, ku po e shpinin, ku po e mbysnin, ç’farë e priste në atë katund me një burrë të panjohur?
Ajo,nxori nga çanta nje laps të vogël, e shtrwngoi fort në grusht, si të ishte send i çmuar, një gjë e gjallë dhe klithi së brendshmi:”O dashuri, dashuria ime!”
Harroi vet-veten dhe me mendje u kthye pas.
* * *
Pas mbarimit të shkollës pedagogjike, Elmën që ishte gjithë ëndërra dhe shpresa, e caktuan mësuese në fshatin e saj, që ishte një nga sektorët e fermës. E donte jetën, në shpirt kishte ngazëllim, hare e gëzim, ëndërra të bukura, në sy dritën e rinisë.I këndonte shpirti dfhe kishte filluar të hidhte në fletore poezitë e para që I gëlonin vetiu së brendshmi. E donte mësuesinë, i donte nxënësit dhe ju përvesh me zell e përkushtim mësimit të vogëlushëve. Kishte hyrë në vitin e dytë të mësuesisë, kur dëgjoi se aty kishin sjellë për dënim një poet të ri nga mosha. Sefte nuk i kushtoi vemendje atij lajmi, aty kishte edhe të dënuar dhe të internuar të tjerë, por kur mësoi emërin e tij, u trondit. Edhe pse nuk e njihte, ajo kishte lexuar tregimet dhe poezitë e tij në revistën”Nëntori” gazetën “Zëri I Rinisë”,”Ylli” e gjetiu. Ky rast u bë shkak që ajo ti gjente dhe rilexonte përsëri. Ishin të bukura si një mrekulli, i flisnin mendjes, shpirtit dhe zëmrës . Leximi e ngazëllente, bukuria e tyre e mahniste, personazhet, me ate rendjen e ethshme drejt lumturise dhe dashurisë, i ngjasonin të njohur e të afërt, që mendonin e vepronin si ajo, dhe poeti, krijuesi i atyre bukurive parajsore, gjendej kaq afër, i vetëm,të punonte në fushat e përbaltyra dhe të jetonte në papafingon e një barake të braktisur!
Dëshira për ta parë dhe njohur poetin iu bë e padurueshme.
Mëngjeseve kur shkonte te nxënësit e saj, qëllonte të këmbehej udhës me një djalosh disi të çuditshëm. Shtatmesëm, me kostum pune prej doku blu, çisme të rënda gome dhe veglën e punës, zakonisht lopatë hedhur në sup. Ecte ngadalë, e ku ta shpinin këmbët . Kur u ndodhën përballë e kryqëzuan shikimet ,ajo vuri re sytë: blu si qielli, me shkëlqim, mirësi e dritë, që i buronte së brendshmi, por në ta ajo dalloi trishtimin, brengën dhe mallin e një vetmitari, që dukej sikur përmes heshtjes i flisnin hapësirës, udhës së baltosur, qiellit , zogjve në fluturim dhe njerëzve të panjohur. Ishte poeti. Ajo u trondit, pati një drithërimë shpirti, hoqi nxitimthi udhën për në shkollë por portreti i tij i trishtuar si shqitej nga mendja.
Një mëngjes me diell, kur ajo kryqëzoi shikimin me të, ngadalësoi hapat dhe i tha me zë të mekur”Mirmëngjes”. Ai i ktheu përshëndetjen, i buzëqeshi, e pa drejt e në sy. Elma u trondit, iu duk se e mbështolli një shkulm drite. Ishin vetëm, në rrugë s’dukej askush.Qendroi krah tij dhe i foli:
-Më quajnë Elma, jam mësuese. E di kush jeni. Gjithë katundi ju quan “Poeti”. Kam lexuar shumë nga krijimtaria juaj dhe s’di t’ua them se sa më kanë pëlqyer. Edhe unë shkruaj vjersha.E di që s’janë kushedi se ç’farë, por do te lumturohesha po ti lexonit dhe të më jepnit ndonjë mendim.
-Gëzohem Elma. Në moshën që je, poezia është pjesë e qënies, e shpirtit, zemrës dhe mendjes. Buron vetiu së brendshmi. M’i sill. Do t’i lexoj me kënaqësi.- i tha poeti me atë shikimin e bukur që e roberoi vajzen dhe zërin me tingëllim melodioz.
Ajo u bë purpur në fytyrë. I uroi zëdredhur ditën e mire dhe hoqi me ngut udhën për në shkollë. Sa s’fluturonte. Ishte një mrekulli: e kishte takuar, i kishte folur, i kishte dëgjuar zërin, i kishte buzëqeshur!
Ç’të ishin vallë këto ndjenja, dashuri me shikim të pare? “Mos, mblidh mendjen o goce!” i tha vetes. Shkëmbyen vështrimet dhe përshëndetjet edhe ditë të tjera. Por tashmë si dy të njohur.Gjithëherët ajo kishte të njëjtin ndijim, atë ndjesinë tronditëse që buronte nga qënia në afërsi të tij. Ai zjarr i ndezur nga shkëndija e shikimit të tij, në vend që të fashitej flakërohej më vrullshëm nga flladi i dashurisë. Pyeti dhe mësoi më shumë. Gërmoi në bibliotekë revistat dhe gazetat letrare, rilexoi poezitë dhe tregimet e tij. Ai ishte gëzimi i ditës së re. Priste me padurim mëngjesin që ta shihte dhe dëshpërohej kur kjo nuk ndodhte.
Shkoi në librarinë e qytetit, por aty nuk i gjeti dy librat e tij. Tregimet kishin kohë që ishin shitur. Librarja i tha se libri me vjershat sapo u shpërnda, u dha porosi të mblidheshin, se poeti ishte ndaluar të botonte . Le të shkonte në bibliotekën e fermës se atje mund t’i gjente. Qëlloi me fat. Ajo nuk lexonte, por i përpinte si i eturi në shkretëtirë ujin e oazit. I dukeshin të shkruara me mjeshtëri të rrallë, me bukuri e maagji fjale, mendim e ndjenjë. Ai kishte dhuntinë të hynte thellë në shpirt dhe të gjente atje perla të ndritura: gëzim, dashuri, brengë e mall. Elma më të bukurat e tyre, filloi ti mësonte përmenç dhe ti recitonte me ngazëllim. Po tregimet? Ah ç’bukuri, lirizëm, ndjenja për njerëzit dhe fatet e tyre. Ajo gëzohej e dëshpërohej me ta dhe pas tyre, i shfaqej vegimi i poetit. Gjumi ju arratis, i iku oreksi, nisi të dobësohej, shpesh e ëma vinte re se ajo ishte si e hutuar dhe e shpërqëndruar dhe bëri merak.
Elma ju hap Shegës, mësuese në të njëjtën shkollë.
-Kjo është dashuria,- i tha ajo, -besoj dashuria e parë- dhe e përqafoi, por pastaj u bë serioze. -Me njeriun e gabuar. Moj Hirushe, nuk të duket se po e idealizon si Princin e Kaltër? Pse të kanë mbetur sytë te ai? Kemi plot djem të hijshëm e të pashëm. E ke vënë re sesi të sheh Petriti, mësuesi i klasës së katërt?
-Ah, duhet të marrësh sytë dhe mendjen time që ta shohësh e të më gjykosh!
-Ti e di kush është ai dhe pse e kanë sjellë këtu. Je mësusese, nga familje e mirë. Kur ta marrin vesh, ç’do të mendojnë për ty?- Pasi heshti, vijoi si t’a kishte lënë mendimin në mes- Megjithatë mendoje, duhet ta dish: zemra edhe gabon dhe dashuria nganjëherë është e verbër!
-Shegë, po më flet si të ishe sekretare partie. Boll më! Më mirë të mos ta kisha thënë.
-A nuk jemi shoqe? Ta thashë ashtu si e mendoj.Zhuljeta ime e vogël, kjo dashuri e njëanshme, mund tëkthehet në një dramë!. Po ai a ndjen gjë për ty? E ke menduar këtë? Por as mos të shkojë mendja se ja them kujt. Është një e fshehtë që do të mbetet mes nesh.
Shega kishte vënë gishtin në plagë: Po ai, a e pëlqente, a mendonte për të, a e dëshironte? S’dinte ti jepte përgjigje. Pika e dyshimit u derdh në kupën e saj të lumturisë. “Zemra edhe gabon, dhe dashuria nganjëherë është e verbër!” Fjalët e shoqes, nuk e bindën! Kaluan dit, kaluan muaj,të mbushur me ndërdyshje e dyshime. Por padurimi, malli, dëshira për të qenë me të, dolën më të forta. Përfytyrimi i asaj që mund të përjetohej nga një takim me ‘të, zjarrmia e brendshme, po ia shkallmonin ngurimin. Le të bëhej ç’të donte, ishte robinë e fatit!
Do të shkonte ta takonte.
* * *
Trokitja në derë qe e lehtë e mezidëgjueshme, si një regëtimë apo drithërimë e përzier me psherëtimën e erës dhe misterin e natës. Poeti mprehu dëgjimin dhe i nguli vështrimin derës. Trokitja e dytë, erdhi ca më tingëlluese se e para, por sërish se ç’kish një droje e pasiguri. Kush të ishte vallë në këtë orë mbrëmësore të mugët. U ngrit dhe hapi derën gjysmë të shkallmuar që gërviu çjerrshëm. Në sheshin e shkallëve, qëndronte një siluetë femrore, e mbështjellë me tisin e muzgut vjeshtor, drita e pakët e llampës që vinte nga brenda nuk arrinte, ta qartësonte.
-Mirëmbrëma!-zëri melodioz, i ngrohtë e tingëllues, kishte drithërimin e lehtë të drojes.
-Mirëmbrëma! – E njohu. Ishte mësuese Elma. Nuk e ftoi të hynte, hodhi një sy rrotull oborrit, por nuk shqoi gjë.
-Jam vetëm, – i tha ajo.
-Ah, mësuesja, që shihemi mëngjeseve, por ne ende nuk njihemi mirw bashkë!
-E vërtetë. Për këtë edhe kam ardhur- tha ajo kokulur, dhe bëri ti dukeshin dy librat dhe fletorja , që kishte në njerën dorë. – Nuk po më fton brenda?
I zënë ngusht, ai si padëshirë, e ftoi të hynte. Shtyu derën dhe me hap të ngathët e të pasigurt bëri para. Ajo i shkoi pas. Ende pa e parë mirë, i afroi pranë tryezës së vjetër, karrigen e vetme shkatarraqe.
-Kujdes,se mos rrëzohesh- tha si me shpoti dhe ajo pa buzëqeshjen e lehtë t’i zbukuronte dhe ngrohte ftohtësinë e fytyrës. Vetë u ul në buzë të shtratit të hekurt që s’kishte arritur t’i rregullonte shtresat.
Ishte hera e pare që ai e kundronte me vëmendje: vajza , e veshur me një grykse të zezë me jakë të bardhë, ngjante si ato çupëlinat shkollare. Ishte shtatmesme, e hajthme, me flokë të zeza korb e të prera shkurt, esmere, gjoksehedhur, në pamje i lodronte një nënqeshje e mezidukshme mirësie, çapkëne, që i vinte së brendshmi.
Ajo hodhi vështrimin rrotull: dhoma e ftohtë, e mugët, me një shtrat të hekurt e dyshek kashte të notitur që binte era myk. Tavani kishte bërë bark dhe suvaja ishte ceflosur. “Ky është kafazi ku e kanë mbyllur, burgu i tij ”-mendoi ajo- Dhoma rrëmujë: në një cep ishin veglat e punës dhe çizmet e rënda të llastikta, më tej varur në gozhdë mushamaja e shiut. Dyshemeja e papastër, gjithandej pluhur. Në mes të dhomës soba e llamarintë, e ndryshkur, qyngjet dilnin në dritare përmes xhamit të thyer. Mungonte dora e gruas. Mjerimi ishte ulur këmbëkryq në këtë dhomë. I vetmi zbukurim ishin fotografitë të vendosura mbi kokën e shtratit . Poeti vuri re që ajo po i sodiste.
– Ata të dy janë prindërit. Babai i pushkatuar dhe nëna që u shua nga hallet dhe marazi. Më kanë lënë të vogël. Varfëria durohet, por dashurinë e prindërve asgjë nuk e zëvendëson. Ajo tjetra është motra, e mbetur bonjake, fillikat. Ata qe duken te qeshur e të hareshëm, janë shokët e mi, nuk e di ku gjenden e ç’fat i prêt. Ai portreti është i së dashurës sime. E kam vizatuar kur isha i dashuruar.
-E bukur?
-Edhe po të mos ishte, dashuria i bën sytë ti shohin gjërat me shpirt, ta gjejnë të bukurën edhe atje ku ajo nuk është, por ajo e tillë ishte. Shihe me kujdes: fytyrë ovale, që ia qarkojnë flokët e gjata e të arta, sytë e kaltër si qielli, goja si trëndafil i kuq. Ishte dashuria ime e parë. E kam dashur shumë.
-Dhe e vetme?
-Jo. Në rininë time ka patur edhe vasha të tjera. Mosha e rinisë, pa dashuri, është si vjeshtë e trishtuar. Ishin dashuri të pafat. Ato që desha dhe më deshën, prindërit i martuan me djem që kishin biografi të mire ! Por tani ato janë e shkuara. Dashuria mbetet në shpirt si plagë e ëmbël, por që dhemb kur trazohet nga kujtimet. Kudo që ndodhen,qofshin të lumtura!
Vajza u ndje ligsht. Zëri i tij, i shtruar, i qetë, ishte si një rrëkezë që me gurgullimë shpirti, rridhte nga burimi i dhimbjes. Sytë e tij të kaltër u mjegulluan. Asaj i erdhi keq, por ua pati zili atyre vajzave. Atë e mbytën emocionet, por e mblodhi veten. Për ato ai ndoshta kishte shkruar ato vjershat mahnitëse. Asaj iu kujtuan dy librat që kishte sjellë me vete.
Mbi tryezë ishin një pirg libra vendosur pa rregull, fletë shkrimi të shkëputura nga një fletore me kuti , dhe kishte lënë mbi to një gjysmë lapsi me majë të topitur.
– Mos të ndërpreva?
-Shoqërinë s’kam ku ta gjej, atë ma bëjnë minjtë dhe buburecat, vetmi kam me të tepërt. Isha duke shkruar një vjershë.
– Të lutem, mund të më lexosh disa vargje?
-Pse jo! Ja dëgjoji:
Larg në stacionin e trenit, në fushë,
U dëgjua sirena e fundit,
Mbi çatinë e barakës sime,
Si jehonë u përgjigj kukuvajka.
Kë pres unë sonte?
-Ti nuk prisje, por ja, erdha unë!- dhe vuri mbi tryezë dy librat e tij. – Dua firmën tënde.
-O Zot, si i paske gjetur?
-Epo, kush kërkon gjen!
– Ato janë tërhequr nga libraritë dhe janë dërguar për tu kthyer në brumë për karton.
Ai i mori në dorën që i dridhej të dy librat, si të donte t’i ledhatonte, tu jepte shpirt, tu fliste e të bisedonte me to. Librat e tij! Ato ishin si fëmija që lind i vdekur, po ato të dyja i kishte shpëtuar dashuria e një vashe. Hapi kapakun dhe mori lapsin.
-Mbi to kam kaluar net pa gjumë, i kam lexuar dhe rilexuar, nuk di të them sa herë ,- i tha ajo- ka në to aq bukuri dhe magji!
Ai u trondit. Në atë dhomë të zymtë kishte hyrë drita e dashurisë.
-Unë vetëm lapsin kam. Elma?
-Elma Asllani,- i tha ajo, që vuri re nuancat e tronditjes në zërin e tij dhe i zgjati një stilolaps.
U mendua një grimë, për përkushtimin: ”Lexueses sime të re, mësueses poete Elma Shabani. Me dasdhuri, vuri emër e mbiemër, që i përdorte si firmë të dytë dhe datën.
– Faleminderit, -tha Elma, nuk po i lexoj. Mjafton që të kam ty përballë. Stilolapsin mbaje, unë po marr si kujtim të kësaj nate këtë gjysmë laps, që ka shkruar vargje aq të bukura. Do ta kem si hjmali.
Për herë të parë ata u panë sy më sy. Ai ishte i dëshiruar për një prani vajzërore, ajo e dashuruar. E gjithë qënia e saj ishte në pritje të ethshme. I mori dorën: e butë, e ngrohtë, drithëruese, prej saj përçohej një rrymë jetësore që i elektrizoi gjithë qënien. Elma fuqiprerë e la dorën në të tijën. Pastaj ai e tërhoqi ngadalë drejt vetes. Ajo nuk e kundërshtoi. Oh, sa e kishte ëndërruar dhe pritur këtë çast magjik për të rënë në humnerën e dashurisë! Ishte i pari në jetën e saj. Ju dha e tëra…..pati pak fjalë, shumë llastime e ledhatime, por ato që u thanë ishin mjaltë të ëmbla.
I rodhen lote. Ishin lot gëzimi. Ai ja fshiu me mollzat e gishtave dhe e puthi lehtë në faqe.Ajo ndjeu përvëlimin e buzëve.
Ajo nuk e la ta përcillte. Kuptohej përse. Nata ishte bërë edhe më e mugët.
Ajo ishte e lumtur.
Pati edhe netë të tjera. Ruhej që të mos e pikasnin. Ishte dashuri e ndaluar, ndaj dhe e dëshiruar. Vinte tinëzisht, por si një shpresë dhe ikte me dhimbjen e ëmbël të dashurisë së përjetuar. Ai e priste me padurim ardhjen e saj, siç pret toka e tharë shiun e verës. E quante me shaka mysafirja ime e natës. Kur hynte ajo, dukej sikur dhoma e zymtë merrte dritë, edhe kur përjashta tërbohej era dhe acari, brenda frynte fllad pranvere. Ajo ishte si një dhuratë e fatit, si e zbritur nga qielli, Ishte gëzimi i tij, dashuria dhe ngushëllimi, në ato net dimërore. Harroheshin me njëri-tjetrin. I gëzoheshin çastit. Nuk mendonin as për të shkuarën as për të ardhmen.
E mira Elma: s’kërkonte asgjë, veç jepte dhe merrte dashuri!
* * *
E kishin ruajtur, e kishin ndjekur.E dinin që Elma ishte te Poeti. Lajmeruan dhe të atin.Ai nuk u besoi. Që ta bindnin e morën me vete.
Nuk trokitën. Dera e shkallmuar nga shkelmat u shqye kanatë. Hynë brenda si tërsëllimë, me vete sillnin furtunën e zemrimit dhe mllefit. Ishin tre: babai, kryetari këshillit dhe sekretari i partisë. I gjetën të zhveshur e të shtrirë në shtrat. Ata u mbuluan, por sekretari u hoqi mbulesat dhe ata mbetën zbuluar, përpjekja për tu mbuluar me duar ishte e kotë. Babai që u pataks ju turr poetit si skifteri , deshi ta shqyente, ta bënte të vdekur, por për çudi të tij, Elma bërtiti:
-Mos, mos i prekni as fijen e flokut! Nëse është faj, ai është imi. Kam ardhur unë te ai dhe jo ai tek mua!
Babai u step, por një grimë. E zuri të bijën nga floklët e ngriti si leckë pastaj e goditi fort me shuplakë, Asaj i plasi gjaku nga hundët dhe ra përmbys mbi shtresa. E godiste dhe e shante: Kuçkë, bushtër, e përdalë, rrospie, faqezezë, cipëplasur dhe fjalë e ndyrësi që për të tilla raste gjuha i ka me të tepërt.
Poeti, dyllë i verdhë, duke thirrur: ”Mos, mos” , deshi të ngrihej e t’i dilte Elmës në mbrojtje, por katër duar e kapën si ganxha dhe e gozhduan në vend. -Urt, urt të them, armik i fëlliqur, i poshtër, imoral! Gjete një çupëlinë për të gënjyer, por do të vijë dhe ty radha të shpaguash”, i tha sekretari i Partisë.
Babai fuqiprerë, e ndali vrullin dhe kur pa të bijën e përgjakur plandosur mbi dysheme, ja plasi të qarit. Mbuloi sytë dhe i ktheu shpinën së bijës.
-Vishu,- e urdhëroi.
Kur ajo u vesh, Babai pyeti të dy dëshmitarët:
-Ç’të bëjmë, ta lemë këtu? Këtë kërkoj, këtë gjeti!
-Jo,-i tha kryetari i këshillit popullor- edhe pse gaboj, është e re dhe do të pendohet. Nuk do t’ia lemë vajzën armikut të klasës. Merre në shtëpi, pastaj me të parë e me të bërë!
Ndërkohë poeti ishte veshur dhe ngritur.
-Ne me Elmën duhemi, jam i gatshëm të marr përsipër përgjegjësitë e mia dhe të martohem me të!- tha Poeti.
-Pa shih! Armiku dashka të përmirësojë biografinë!
Ata , e shanë, e pështynë dhe e shtynë, e kërcënuan dhe i kujtuan burgun , që me siguri aty e kishte vendin.
Ata e morën Elmën zvarrë dhe nëpër mugëtirën e natës u nisën për në shtëpi.
Nuk vonoi dhe lajmi mori dhenë. E pezulluan nga shkolla. I ati e mbylli Brenda. Për të e bija nderhumbur kishte vdekur!
Dashuria dhe ëndërrat e saj vjzërore, të goditura nga grushti i së keqes, u thërrmuan si një gotë kristali.
Tiranë , shkurt 2017
Vleresime të lexuesve në fb: Në këtë tregim, perveç dashurise tragjike te dy te rinjve, spikat ndjeshem fjala poetike qe rrjedh me realizem dhe bukuri te rralle artistike prej penes magjike te shkrimtarit Resmi Osmani. Ju uroj suksese.
Mimoza Çobo. Poete .
